Większość kobiet przechodzi przez ciążę bez większych zmian w swoim zdrowiu psychicznym. Niektóre kobiety jednak zachodzą w ciążę z historią wcześniejszych chorób psychicznych i mogą być już na stale przyjmowanych lekach. U niektórych natomiast choroba psychiczna pojawia się po raz pierwszy podczas ciąży lub po jej zakończeniu. To, że akurat w tym okresie objawy choroby się nasilają lub pojawiają po raz pierwszy, wynika z połączenia czynników genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Późno rozpoznana psychoza poporodowa może mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki, jak i jej dziecka. Warto więc znać jej objawy, by móc interweniować na czas.
Psychoza poporodowa – czynniki ryzyka
Wiele pacjentek z chorobami psychicznymi związanymi z ciążą ma w rodzinie historię takich zaburzeń. Ponadto, duże wahania hormonów występujące w tym okresie przyczyniają się do zmian nastroju, które mogą predysponować do zaburzeń psychicznych u podatnych kobiet. Wreszcie, obecność kilku czynników ryzyka może spowodować to, że ostra psychoza poporodowa wystąpi.
A są to:
- brak wsparcia ze strony partnera, rodziny i społeczności,
- ubóstwo,
- przepracowywanie się,
- trudności małżeńskie,
- powikłania związane z ciążą.
Objawy psychozy poporodowej
Psychoza po porodzie jest najcięższą postacią choroby psychicznej związanej z ciążą. Jest rzadka, ponieważ występuje tylko u 0,1-0,2% kobiet w ciąży, ale niesie ze sobą duże ryzyko powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka, i wymaga nagłej hospitalizacji. Może być jednak skutecznie leczona i zwykle szybko ustępuje, choć u niektórych kobiet mogą wystąpić nawroty.
Psychoza poporodowa pojawia się zwykle w ciągu pierwszego miesiąca po porodzie, a najczęściej w ciągu kilku pierwszych dni. Jednak niektóre przypadki odnotowano znacznie później, nawet do roku czasu.
Jej objawy pojawiają się nagle i obejmują:
- halucynacje, zwykle słuchowe, ale czasami także wzrokowe,
- urojenia lub fałszywe urojenia, utrwalone przekonania, które mogą być paranoiczne (podejrzane), przesadzone lub dziwaczne,
- zmienny nastrój od epizodu maniakalnego do depresji,
- niepohamowane zachowanie,
- słaby sen,
- poważnie zdezorientowane, nielogiczne myślenie,
- niepokój lub pobudzenie,
- zaburzone i nienormalne zachowanie w porównaniu z normalnym zachowaniem pacjentki,
Psychoza poporodowa – przyczyny
Psychoza poporodowa jest zwykle poprzedzona łagodniejszymi chorobami psychicznymi, takimi jak depresja. Jednak kobiety z takimi objawami mogą nie przyznać się przed sobą lub innymi, że doświadczają poważnej niezdolności do cieszenia się życiem z dzieckiem. Może to wynikać z poczucia winy, wstydu lub strachu. Mogą fałszywie zakładać, że jeśli podzielą się swoimi problemami, zostaną osądzone jako niezdolne do macierzyństwa, a ich dzieci zostaną im odebrane. Dlatego też rutynowe wizyty u dziecka powinny obejmować ocenę zdrowia psychicznego matki, zarówno przed jak i po porodzie. Kobiety z takimi objawami zasługują na opiekę, otuchę i wsparcie w ich staraniach o rodzinę, a nie na odrzucenie i obwinianie.
Psychoza poporodowa to najcięższe schorzenie psychiczne, z którym pacjentka może się borykać po urodzeniu dziecka. Kobiety, które wykazują objawy psychozy poporodowej mogą być niebezpieczne dla samych siebie lub dla swoich dzieci. Psychopatyczny zamęt może prowadzić do nienależytej opieki nad dzieckiem i zaniedbań, które bezpośrednio zagrażają dziecku. Istnieje również ryzyko zagrożenia życia zarówno matki, jak i dziecka (samobójstwo, dzieciobójstwo). Z tych wszystkich powodów dziecko powinno być od odseparowane od matki do czasu opanowania psychozy poprzez odpowiednie i intensywne leczenie.
Psychoza poporodowa – leczenie
Leczenie psychozy poporodowej polega na podawaniu leków pod starannym nadzorem, z odpowiednim informowaniem rodziny pacjenta co do przebiegu choroby. Leki mogą obejmować takie substancje jak lit, leki przeciwdrgawkowe, walproinian sodu, i nietypowe leki przeciwpsychotyczne, takie jak olanzapina i risperidon. Wszystkie one przenikają do mleka matki, dlatego decyzja o karmieniu piersią może w niektórych przypadkach wymagać zaprzestania terapii, a we wszystkich przypadkach starannego nadzoru psychiatry i pediatry noworodkowego.