Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) – na czym polega?

Przebudzenie - 29.11.2021

Syndrom odstawienia to stan organizmu osoby uzależnionej, który zachodzi po nagłym odstawieniu używki. Może trwać on zaledwie kilka godzin, ale też kilka miesięcy. Co więcej, objawy abstynencyjne mogą doprowadzić do przewlekłego zespołu abstynencyjnego. Czym jest syndrom odstawienia i jak leczyć jego objawy?

Czym jest zespół abstynencyjny?

Zespół abstynencyjny (inaczej zespół odstawienny) to zespół psychicznych i somatycznych objawów charakterystyczny dla osób uzależnionych od określonej substancji psychoaktywnej, które przerywają jej stosowanie. W literaturze najczęściej opisuje się alkoholowy zespół odstawienny, ale wymienia się także zespół abstynencyjny nikotynowy czy opioidowy. 

Kiedy powstaje zespół abstynencyjny?

Syndrom odstawienia jest charakterystyczny dla osób nadużywających alkoholu lub narkotyków, ponieważ przyzwyczajenie organizmu do przyjmowania substancji psychoaktywnej doprowadza do mechanizmów adaptacyjnych. Ograniczenie lub całkowite zaprzestanie stosowania używki wywołuje w organizmie szok i sprawia, że codzienne funkcjonowanie jest utrudnione bez dostarczenia kolejnych porcji używki. Zaburzenia te określa się jako zespół abstynencyjny.

Głód alkoholowy i głód narkotykowy a zespół odstawienny

Odstawienie substancji psychoaktywnej jest podstawowym krokiem w procesie leczenia i zdrowienia. Na początku drogi wychodzenia z nałogu naturalnym jest jednak syndrom określany jako głód alkoholowy lub głód narkotykowy, a także zespół odstawienny. Po krótkim czasie abstynencji u osób uzależnionych obserwuje się bardzo silną potrzebę wypicia alkoholu lub zażycia działki narkotyków. Pragnienie doznania ulgi i zaspokojenia potrzeby może być bardzo silne, szczególnie że zespół odstawienny charakteryzuje się szeregiem przykrych dla organizmu konsekwencji.

Syndrom odstawienia – objawy

Objawy odstawienia to występujące w organizmie patologiczne zmiany w funkcjonowaniu wielu narządów i procesów. Wśród charakterystycznych zmian warto wymienić objawy związane z mobilizacją organizmu, czyli te związane z układem współczulnym:

• wzrost temperatury ciała,
• rozszerzenie źrenic,
• bóle brzucha,
• wymioty,
• drżenie rąk,
• wzmożona potliwość.

Zespół odstawienia łatwo poznać też po zachowaniu uzależnionego. Wśród objawów wymienia się zachowania charakterystyczne dla zespołu depresyjnego takiego jak:

• odczuwanie niepokoju,
• lękliwość,
• problemy ze snem,
• drażliwość,
• agresywność.

Ile trwają objawy odstawienia

Czas trwania zespołu trudno jednoznacznie określić, ponieważ może to być kilka godzin, kilka dni, a nawet miesięcy. Syndrom odstawienia zwykle można zaobserwować u osób uzależnionych, u których dostrzega się zmiany w zachowaniu w ciągu 6 do 24 godzin po odstawieniu używki. Jest to czas, w którym np. poziom alkoholu we krwi obniża się do zera.  Zespół abstynencyjny jest ograniczony czasowo, co oznacza, że objawy mijają samoistnie. Są one jednak na tyle niebezpieczne, że mogą zagrażać życiu i zdrowiu. Co więcej, trzeba podkreślić, że możliwe jest nasilenie objawów abstynencyjnych. Wiele zależy do tego, jak duże dawki były zażywane w ostatnim czasie i jak często. Zespół odstawienia może przebiegać różnie w zależności od tego, jaki jest stan psychiczny i fizyczny osoby chorej, a także jakie ma doświadczenia z trwania w uzależnieniu. Niektóre z objawów mogą utrzymywać nawet do kilku miesięcy, co określa się mianem przedłużonego zespołu odstawiennego,

Leczenie zespołu abstynencyjnego

Syndrom odstawienia można leczyć. Trzeba jednak podkreślić, że osoby uzależnione od alkoholu mogą być obarczone szeregiem innych schorzeń. Konieczne jest więc dokładne badanie lekarskie, w którym specjalista oceni stan zdrowia i dobierze najlepsze metody leczenia. Wśród najczęstszych zaleceń dla pacjentów, u których stwierdza się zespół abstynencyjny, można wymienić przede wszystkim zapewnienie spokoju i komfortowych warunków w powrocie do zdrowia. Nie można doprowadzić do przebodźcowania, ponieważ układ nerwowy może nie poradzić sobie z dużą ilością informacji czy zdarzeń, koniecznych do przetworzenia niemal w tym samym czasie. Może to doprowadzić do nasilenia się objawów, a w konsekwencji, do wystąpienia jednostki chorobowej, jaką jest przewlekły zespół abstynencyjny. 

Przewlekły zespół abstynencyjny

Najlepszym sposobem na ograniczenie negatywnych skutków zespołu odstawiennego jest terapia w ośrodku leczenia uzależnień, gdzie przeprowadza się detoks organizmu, a następnie podejmuje pracę nad swoją relacją z uzależnieniem. Objawy zespołu odstawiennego tylko z pozoru wyglądają niegroźnie. W dłuższej perspektywie mogą doprowadzić do wystąpienia wielu niebezpiecznych powikłań psychiczno-fizycznych takich jak padaczka alkoholowa, ostra halucynoza, paranoja czy depresja.