Mechanizmy uzależnienia „napędzają” nałogowca do zatracania się w swoim problemie. To właśnie one odpowiadają za coraz silniejszą potrzebę spożycia określonej substancji. Dodatkowo zmieniają postrzeganie nałogowca na otaczającą go rzeczywistość. Początkowe odczuwanie przyjemności przeradza się w coraz większe straty spowodowane nałogiem. Mnogość problemów, wynikających z uzależnienia sprawia, że nałogowiec coraz częściej sięga po używkę, zwiększając jej ilość.
Czym jest uzależnienie?
Uzależnienie definiuje się jako zaburzenie zdrowia fizycznego i psychicznego, objawiające się silną potrzebą zażycia określonej substancji np. alkoholu czy narkotyków. Może również dotyczyć wykonywania danej czynności np. zakupy czy gry hazardowe. Postępujący nałóg wzmaga uczucie głodu, a nałogowiec potrzebuje coraz większej dawki, aby osiągnąć zamierzony efekt. Uzależnienie to także utrata kontroli nad swoim życiem, często przejawiające się sporym ryzykiem. Dodatkowo objawia się szeregiem uciążliwych symptomów, które są zagłuszane ponownym sięgnięciem po używkę, tworząc przy tym mechanizmy uzależnienia.
Przeczytaj także: Suchy kac – czym jest i jakie wywołuje objawy?
Jakie wyróżnia się mechanizmy uzależnienia?
Mechanizmy uzależnień są odpowiedzialne za kontynuowanie swojego zatracania się w nałogu, pomimo wszystkich strat, jakie spowodował. Oznacza to, że dana osoba zdaje sobie sprawę z konsekwencji swojego postępowania, jednak potrzeba kontaktu ze środkiem uzależniającym np. alkoholem jest silniejsza, przez co nie zaprzestaje ona swoich nałogowych zachowań. Mechanizmy te silnie oddziałują na nałogowca, wpływając na jego emocje, sposób myślenia oraz postrzeganie samego siebie.
Mechanizm uzależnienia dzieli się na trzy rodzaje:
Mechanizm nałogowego regulowania uczuć.
Mechanizm ten powoduje, że nałogowiec wszystkie swoje stany emocjonalne odbiera jako pragnienie sięgnięcia po środek uzależniający. Dodatkowo jest odpowiedzialny za powstawanie głodu. Właśnie dlatego w sytuacjach trudnych czy stresujących osoba uzależniona sięga po używkę. Jest to droga do zagłuszenia negatywnych emocji i doświadczenia pozytywnych doznań. Jednak uczucie jest chwilowe, ponieważ w sytuacji, kiedy stężenie danej substancji we krwi spada, wówczas sytuacje trudne czy problemowe powracają i ponownie powstaje mechanizm i tworzy się błędne koło. Osoba uzależniona sięga po używkę, bo cierpi, cierpi, bo jest uzależniona. Z czasem dochodzą kolejne trudne sytuacje czy problemy, wówczas pojawia się jeszcze silniejszy głód alkoholowy. Sięgnięcie po używkę jest często jedynym sposobem na odczuwanie radości przez nałogowca.
Mechanizmy uzależnienia odgrywają fundamentalną rolę w powstawaniu oraz w utrzymywaniu się uzależnienia.
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń
Mechanizm ten zaburza funkcje poznawcze osoby uzależnionej, w konsekwencji nałogowiec nie dostrzega rzeczywistej skali swojego problemu, jakiego doświadcza przez swój nałóg. Dodatkowo zaprzecza, że stracił kontrolę nad swoim życiem i nie panuje nad ilością przyjmowanej substancji psychoaktywnej. Stanowczo ignoruje sugestie otoczenia i często obwinia innych za swoje uzależnienia. Tak naprawdę rzeczywistość jest dokładnie odwrotna. To spożywanie substancji uzależniającej powoduje problemy zarówno w otoczeniu rodzinnym, jak i sytuacjach zewnętrznych.
Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego „ja”
Mechanizm ten powoduje utratę kontroli nad swoim życiem. Spożywany alkohol czy inny środek uzależniający zmienia sposób postrzegania własnej osoby. Wzrasta poczucie wartości i przekonanie, że wszystko się ułoży. Nałogowiec staje się wówczas potężniejszy we własnym wyobrażeniu, jednak to złudzenie znika wraz z trzeźwieniem. Pojawia się za to upokorzenie, cierpienie czy wstyd, a także silne pragnienie zagłuszenia tych odczuć. Osoba uzależniona ponownie sięga po używkę, dzięki której znów staje się potężna w swoim umyśle. Wszystkie inne wartości nie istnieją – jestem tylko „ja”, a substancje uzależniające wzmagają pozytywne odczucia i dominują w życiu nałogowca.
Jak przerwać mechanizm uzależnienia?
Mechanizmy uzależnienia od alkoholu czy innych substancji postępują. To one kierują nałogowcem i pokazują obraz jego funkcjonowania. Jedyną możliwością, aby je zatrzymać, jest zaprzestanie przyjmowania środka, który odpowiada za nałóg. Ważna jest także specjalistyczna pomoc. Alkoholik czy narkoman nie poradzi sobie samodzielnie ze swoim problemem. Kluczowe jest zatem udanie się do ośrodka leczenia uzależnień i odbycie kompleksowej terapii pod okiem wykwalifikowanych specjalistów.
Warto pamiętać, że mechanizmy można w każdej chwili przerwać. Potrzebna jest silna wola i motywacja, a także szczere chęci zmiany swojego dotychczasowego życia. Te aspekty połączone z profesjonalną pomocą zapewnią nowe lepsze życie bez nałogu.