Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie, które może wystąpić w wyniku przeżycia traumatycznych wydarzeń. Jest konsekwencją doświadczenia negatywnych i przykrych wydarzeń życiowych, na które nie ma się wpływu.
Charakterystyczne dla zespołu stresu pourazowego są nawracające obrazy, koszmary senne i pesymistyczne myśli związane z wydarzeniem. Kiedy traumatyczne doświadczenia mogą zamienić się w zespół stresu pourazowego?
Zespół stresu pourazowego – czym dokładnie jest?
PTSD (z języka angielskiego post-traumatic stres disorder), czyli zespół stresu pourazowego jest stanem zdrowia psychicznego, którego prowokatorem powstania jest przerażające wydarzenie, którego osoba doświadczyła lub była świadkiem. Zespół stresu pourazowego to zaburzenie lękowe, które stwierdza się u osób mających wstrząsające retrospekcje, koszmary nocne, odczuwające stały i silny niepokój oraz niekontrolowane myśli o danym wydarzeniu.
Objawy zespołu stresu pourazowego
Zespół stresu pourazowego może rozwinąć się nawet w ciągu miesiąca, ale objawy mogą nasilić się dopiero po kilku latach. Jest to o tyle niebezpieczne, że nieleczone PTSD utrudnia codziennie funkcjonowanie, budowanie relacji, bycie w związku czy rozwój zawodowy.
Objawy zespołu stresu pourazowego mogą się zmieniać w czasie. Ponadto mogą występować z różnym natężeniem w zależności od osobowości i psychiki. Główne objawy zespołu stresu pourazowego to:
- natrętne wspomnienia – nękające retrospekcje, koszmary senne, niepokojące myśli związane z wydarzeniem,
- unikanie – próba unikania miejsc, osób lub wykonywania czynności, które przypominają co się wydarzyło, ale także unikanie mówienia i myślenia o przeżyciu,
- zmiany nastroju – obniżenie samopoczucia, nasilenie się negatywnych myśli o innych i o świecie, problemy z pamięcią, trudności w doświadczaniu pozytywnych emocji, utrata bliskich relacji,
- inne reakcje emocjonalne i fizyczne – większa drażliwość, wybuchowość, problemy ze snem, zachowania autodestruktywne, poczucie winy.
Co więcej, na obraz kliniczny zespołu stresu pourazowego może składać się także wzmożony stan pobudzenia połączony z nadmierną czujnością, depresją i myślami samobójczymi.
Kiedy pojawia się zespół stresu pourazowego?
Ludzie w swoim życiu doświadczają różnych wydarzeń, które mogą być pozytywne (potraumatyczny wzrost), ale również negatywne (zespół stresu pourazowego). Ludzie, którzy uczestniczą lub są świadkami tragicznych wydarzeń, mogą mieć trudności w przystosowaniu się do nowej rzeczywistości i w radzeniu sobie z codziennością. Zwykle po jakimś czasie samopoczucie się jednak poprawia. Zdarza się jednak, że objawy się nasilają, a czasami trwają nawet kilka miesięcy lub lat. Zwykle stwierdza się wtedy zespół stresu pourazowego. Jakie wydarzenia mogą doprowadzić do PTSD?
- przeżycie klęski żywiołowej,
- obserwacja poważnego wypadku,
- bycie świadkiem aktu terrorystycznego,
- gwałt,
- wojna.
Zespół stresu pourazowego może się rozwinąć u osób, dla których wydarzenie miało silny stopień zaangażowania emocjonalnego. Istotny jest także czas trwania, ponieważ zwykle im dłużej osoba przeżywa traumatyczne doświadczenie, tym gorzej.
Diagnostyka PTSD
Często zdarza się, że osoba, która cierpi na zespół stresu pourazowego, nie dostrzega problemu. Zmienia się jej zachowanie i sposób funkcjonowania w społeczeństwie, ale osoba nie zauważa potrzeby poproszenia o pomoc.
Najczęściej to rodzina i bliscy przekonują chorego do wizyty u psychologa lub psychiatry. Na wizycie diagnostycznej, aby potwierdzić zespół stresu pourazowego, specjaliści wykorzystują tzw. wywiady ustrukturyzowane na podstawie przygotowanych kwestionariuszy. Są to między innymi znane PTSD Interview, Diagnostic Interview Schedule, Clinician Administered PTSD Scale, Structured Interview for PTSD. Pomocne są także skale wystandaryzowane, do których zalicza się Kwestionariusz do Pomiaru Zaburzenia po stresie traumatycznym, skala Mississippi PTSD 35-punktowa, Self-Rating Scale for PTSD czy kwestionariusz Carda.
Leczenie zespołu stresu pourazowego
Skuteczne leczenie PTSD polega na przeprowadzeniu wywiadu, a następnie na wdrożeniu psychoterapii. Zwykle jest to terapia poznawczo-behawioralna, która ma na celu opanowanie lęku. Niektórzy specjaliści decydują się także na terapię humanistyczną, która holistycznie skupia się na pacjencie.
Najważniejsze w leczeniu PTSD jest znalezienie powodu silnego stresu i pomoc, która będzie dopasowana do osoby, jej charakteru, osobowości, emocji i wykazywanych objawów. W skrajnych przypadkach nierzadko konieczne jest wzięcie pod uwagę także hospitalizacji. W leczeniu PTSD pomocne jest także włączenie farmakologii, której celem jest złagodzenie doskwierających pacjentowi objawów. Zwykle są to leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne. W leczeniu zespołu stresu pourazowego niezwykle istotne jest także wsparcie bliskich i rodziny.