Lęki pojawiające się w sytuacjach stresowych lub w wyniku przewlekłej ekspozycji na stres z czasem przekładają się na zaburzenia układu nerwowego i pojawienie się nerwicy. Choć dla wielu osób stres zadziała jako czynnik motywujący do działania i przełamania swoich barier, inni nie będą potrafili poradzić sobie ze związanymi z nim emocjami, wewnętrznym napięciem, poczuciem bezradności i lękiem.
Nerwicy mogą towarzyszyć nie tylko zaburzenia emocjonalne, ale i somatyczne – drżenie rąk, kołatanie serca, nadmierna potliwość, problemy ze snem i koncentracją. Kiedy warto udać się do specjalisty i jakie objawy powinny zwracać szczególnie naszą uwagę?
Nerwica i lęki – przyczyny i objawy
Nerwice pojawiają się w wielu formach i choć mają wiele cech wspólnych, zawsze wiążą się z indywidualnymi przeżyciami osoby, która cierpi z ich powodu. Najczęstszym podłożem nerwicy jest stres i sytuacje traumatyczne, z którymi osoba chora nie potrafi sobie poradzić. Bodźce mogą być jednorazowe, ale wyjątkowo silne, lub występujące przez długi okres czasu i powodujące stopniowe pogarszanie się kondycji chorego pomimo jego świadomości, że odczuwane lęki są nieracjonalne. Wśród często spotykanych rodzajów nerwicy wyróżnia się nerwicę natręctw, nerwicę lękową, histeryczną, hipochondryczną, wegetatywną i neurastenię. Pojęcie nerwicy często zastępuje się określeniem „zaburzenia lękowe”, bo to właśnie lęki są w przypadku większości główną przyczyną, a zarazem objawem nerwicy.
Problemy, z jakimi zmaga się osoba cierpiąca na nerwicę przerastają ją, powodując przesadne reakcje i nieracjonalne zachowania. Osoby dotknięte nerwicą mogą być postrzegane przez otoczenie jako dziwne, bo osobie zdrowej trudno będzie zrozumieć paniczne reagowanie na potrzebę wykonania telefonu, samodzielne wyjście, przejazd komunikacją miejską czy konieczność pięciokrotnego umycia rąk przed wyjściem z toalety.
Osoba cierpiąca z powodu nerwicy błędnie postrzega swoją sytuację i otoczenie, często widząc poważne zagrożenie w pozornie prostych sytuacjach codziennych. Zagrożenia tego nie da się racjonalnie wyjaśnić, ale przeszłe traumy i nadmierny stres mogą zupełnie rozregulować układ nerwowy i spowodować pojawienie się takich nieracjonalnych zachowań.
Lęk powiązany z nerwicą trudno jest opanować i u wielu osób, w sytuacjach skrajnie stresujących może dochodzić do napadów paniki. U innych przebieg nerwicy będzie bardziej ciągły, nie pojawiający się w zetknięciu z konkretnym bodźcem a towarzyszący w życiu codziennym. Poza odczuwanym lękiem osoba dotknięta nerwicą może w momencie jego odczuwania przejawiać objawy fizyczne takie jak duszności, bóle serca, bóle głowy, bóle żołądka, drżenie mięśni, zaburzenia łaknienia, problemy ze snem, spadek libido, kołatanie serca. Objawy te nie odnajdują wyjaśnienia w chorobach somatycznych – są reakcją organizmu na stres i lęk.
Kiedy udać się do specjalisty?
Zaburzeń lękowych i nerwic nie należy bagatelizować, szczególnie jeśli ich objawy stają się coraz bardziej wyraźne i sam chory jest w stanie dojść do wniosku, że jego problemy wynikają bezpośrednio z nerwicy. Jeśli odczuwamy lęk, który przyczynia się do zmian w obrębie myślenia, postrzegania siebie i otoczenia, jeśli żyjemy w ciągłym napięciu, poczuciu zagrożenia, niepokoju, strachu i niepewności, a lęk zaburza codzienne funkcjonowanie, sen czy koncentrację, pojawienie się w gabinecie specjalisty i poszukiwanie pomocy jest jak najbardziej wskazane. Choroby o podłożu psychicznym nie należy się wstydzić – zdrowie psychiczne jest dla życia równie ważne, jak zdrowie fizyczne, a skoro pojawiamy się u lekarza z widocznymi objawami choroby fizycznej, w przypadku problemów z psychiką warto podjąć równie nakierowane działania.
Diagnoza i leczenie nerwicy
Diagnozowanie nerwicy opiera się przede wszystkim o relację osoby chorej i to w jaki sposób przedstawia swoje problemy psychiatrze lub psychologowi. Ze względu na to jak społeczeństwo postrzega zaburzenia psychiczne, wiele osób cierpiących na nerwicę trafia do specjalisty dopiero po wielu latach męczenia się z chorobą. Psychiatra już podczas pierwszej wizyty stara się przypisać opisywane przez pacjenta objawy do zaburzeń nerwicowych, jednocześnie obserwując pacjenta i jego zachowania. Ważny jest też wywiad środowiskowy i lekarski, badania somatyczne wykluczające inne choroby oraz badania psychologiczne ułatwiające zlokalizowanie przyczyny nerwicy.
Rozpoznana nerwica może być leczona za pomocą farmakoterapii i psychoterapii, podczas której chory przepracowuje swoje lęki i stara się wypracować nowe mechanizmy reagowania na sytuacje, w których reakcje lękowe były zupełnie nieracjonalne.