Słowo uzależnienie najczęściej jest kojarzone z alkoholizmem, narkomanią czy paleniem papierosów. Istnieje również takie zjawisko, jak kompulsywne wykonywanie danej czynności. Charakteryzuje się ono niepohamowaną potrzebą określonego zachowania, które również jest uzależnieniem i należy do grupy behawioralnej. W tym przypadku nałogowiec również wymaga specjalistycznej pomocy, jednak proces rozpoznania choroby jest trudniejszy ze względu na przyzwolenie społeczne.
Uzależnienia behawioralne – na czym polegają?
Uzależnienie behawioralne to inaczej uzależnienie od wykonywania określonej czynności, której towarzyszy wewnętrzny przymus oraz silne pragnienie jej rozpoczęcia i możliwie jak najdłuższego kontynuowania. Tego typu zachowania są kompulsywne, ponieważ dana osoba nie jest w stanie nad nimi zapanować. Uzależnienie behawioralne polega na długotrwałym, wielokrotnym i utrwalonym powtarzaniu określonej czynności, która ma na celu zredukowanie powstałego napięcia czy też złego samopoczucia poprzez wywołanie uczucia przyjemności, radości czy zaspokojenia. Takie działanie negatywnie wpływa na funkcjonowanie człowieka w codziennym życiu. Wszystkie rodzaje uzależnień behawioralnych łączy zaburzona kontrola impulsów, które są na tyle silne, że nałogowiec nie jest w stanie powstrzymać się od wykonania danej czynności. Co ważne, zachowania, które z czasem mogą uzależnić, najczęściej są akceptowane społecznie.
Do najpopularniejszych uzależnień behawioralnych można zaliczyć:
- zakupoholizm;
- ortoreksja;
- pracoholizm;
- fonoholizm;
- patologiczny hazard;
- gry komputerowe;
- nadmierne korzystanie z internetu.
Skąd biorą się tego typu uzależnienia?
Uzależnienia behawioralne charakteryzują się mechanizmem ucieczki i mogą mieć takie samo podłoże jak nałogi chemiczne (alkoholizm, narkomania itp.).
Mogą to być czynniki:
- genetyczne – czyli dziedziczenie skłonności do uzależnień;
- społeczne – wykonywanie określonej czynności pod wpływem grupy rówieśniczej;
- kulturowe – związane z przynależnością do określonej grupy rówieśniczej;
- psychologiczne – podatność na redukcję stresu czy napięć związanych z zachowaniem kompulsywnym.
Inną przyczyną uzależnień behawioralnych może być chęć ucieczki od problemów rodzinnych, najczęściej jest to związane z dorastaniem w dysfunkcyjnej rodzinie, bycie ofiarą przemocy psychicznej lub fizycznej, wypalenie zawodowe czy długotrwały stres.
Jakie są objawy uzależnień behawioralnych?
Charakterystycznym objawem, który świadczy o uzależnieniu behawioralnym, jest silna potrzeba lub przymus wykonywania danej czynności, lub zachowań. W sytuacji, kiedy nałogowiec nie ma możliwości zaspokojenia swojego pragnienia, staje się rozdrażniony i nerwowy, ponadto pojawiają się problemy z koncentracją. Kolejnym objawem jest brak kontroli nad swoim zachowaniem. Mowa tutaj o trudnościach w powstrzymaniu się lub zaprzestaniu wykonywania określonej czynności, dopóki nie przyniesie ona oczekiwanego rezultatu, czyli poczucia ulgi czy spełnienia. Dodatkowo pomimo występowania negatywnych konsekwencji spowodowanych uzależnieniem, nałogowiec nie rezygnuje ze swojego szkodliwego zachowania. Z czasem wzrasta również tolerancja na wykonywanie danej czynności, przez co osoba uzależniona jeszcze bardziej zatraca się w swoim nałogu.
Warto również wspomnieć, że tak samo, jak w przypadku uzależnień chemicznych, tak i behawioralnych nałogowiec odczuwa nieprzyjemne skutki abstynencyjne.
Przeczytaj także: Wpływ alkoholu na układ nerwowy
Jak wygląda leczenie?
Leczenie uzależnień behawioralnych rozpoczyna się od rozpoznania i diagnozy występującego problemu oraz oceny, w jakiej fazie uzależnienia znajduje się nałogowiec. Walka z uzależnieniem behawioralnym jest dość trudna, ponieważ większość zachowań jest akceptowanych społecznie, stąd też trudniej jest zdiagnozować występowanie problemu. Tutaj dużo zależy od samego chorego, jego motywacji, silnej woli i chęci zmiany dotychczasowego życia. Leczenie w głównej mierze oparte jest na terapii poznawczo-behawioralnej. Jej głównym celem jest rozpoznanie i analiza poszczególnych czynników, mających wpływ na podejmowanie określonego zachowania. W dalszej kolejności następuje nauka nowych zdrowych nawyków, które mają zastąpić te szkodliwe. Udział w terapii to także poznanie skutecznych metod radzenia sobie z emocjami i problemem. Spotkania odbywają się zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej. Środkiem pomocniczym może być także farmakologia, która ma na celu złagodzenie objawów odstawienia oraz stabilizacja nastroju.
Uzależnienia behawioralne stanowią podobne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania człowieka, co nałogi chemiczne. Brak chęci do zaprzestania wykonywania określonych czynności spowoduje dalsze zatracanie się w swoim problemie. Nie należy zatem zwlekać z podjęciem decyzji o specjalistycznym leczeniu i udać się na terapię.