Czy alkoholizm może być uwarunkowany genetycznie?

Przebudzenie - 30.11.2020

Genetyczne uwarunkowania alkoholizmu to temat, który budzi skrajne emocje. Czy nałóg się dziedziczy? Co na ten temat mówi psychologia uzależnień? Czy alkoholizm rodzica ma wpływ na biologiczną podatność dziecka na zaburzenia i uzależnienie od alkoholu? Jak przebiega rozwój dzieci z rodzin alkoholików?

To geny odpowiadają za alkoholizm – prawda czy mit?

Prowadzone dotąd badania na temat dziedziczenia alkoholizmu pozwalają wnioskować, że alkoholizm może być przekazywany genetycznie. Rodzinne przekazywanie uzależnienia ma jednak także charakter środowiskowy. Obecnie prowadzone badania próbują ustalić, co dokładnie jest dziedziczne, jakie czynniki potęgują podatność na alkoholizm, ale także w jakiej korelacji ze środowiskiem są te czynniki, które powodują chorobę.

Wiedza, jaką dysponujemy obecnie to efekt dokonanych odkryć związanych z dziedziczeniem a rolą DNA. Wiemy już, że procesy życiowe są kierowane dzięki obecności wzorca białek. Odkrycie to zachęciło naukowców do badania sekwencji DNA i wpływu materiału genetycznego na wiele dziedzin życia, w tym na uzależnienie od alkoholu.

Alkoholizm a geny – fakty

1. Alkohol etylowy występuje w krwi organizmów ludzi i zwierząt jako substancja wytwarzana w różnych procesach chemicznej przemiany składników pożywienia.
2. Alkoholizm to uzależnienie od alkoholu i choroba, którą wiemy jak leczyć, ponieważ ma charakter psychiczny i somatyczny. Mechanizm powstawania alkoholizmu jest jednak nie do końca poznany.
3. Jednym z tematów cieszących się największym zainteresowaniem wśród naukowców jest uwarunkowanie genetyczne alkoholizmu. Do tej pory pojawiło się wiele publikacji, które dotyczą odkrycia genów warunkujących bycie alkoholikiem.
4. Skutki uzależnienia od alkoholu dotyczą zwykle wszystkich członków rodziny. Zależność alkoholowa biologiczna to jednak temat, który zaczął być badany stosunkowo niedawno. Wiadomo jednak, że prawdopodobieństwo, iż biologiczne dzieci osoby uzależnionej od alkoholu także będą miały problem alkoholowy, jest aż 3-5 wyższe niż u dzieci w rodzinie nieobciążonej alkoholizmem.
5. Niektóre wyniki badań rodzin, bliźniąt i dzieci adoptowanych sugerują, że przekazanie alkoholizmu jest uwarunkowane przez geny w 50-60%.
6. Aby wyjaśnić zależność alkoholizmu a genów prowadzone były różne badania. Wśród najbardziej popularnych wyróżnia się modele genetyki behawioralnej i molekularnej, badania nad bliźniętami i osobami spokrewnionymi, ale także badania na zwierzętach.
7. Geny kodujące różne składniki układów neuronalnych w mózgu (między innymi układ GABA-ergiczny czy opioidowy), wpływają na cały proces uzależnienia od alkoholu poprzez przekazywanie różnych sygnałów do mózgu.
8. Rozwój i funkcjonowanie dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym są zupełnie inne niż w rodzinach o prawidłowym rozwoju psychospołecznym.
9. Wyniki różnych badań prowadzą do wniosku, że w kształtowaniu się ryzyka, jakim jest przekazanie choroby alkoholowej w rodzinie, bierze udział wiele genów. Jeden z nich wyróżnia się jednak spośród innych genów, ponieważ jego występowanie chroni przed alkoholizmem.

Czym jest gen FTO?

Alkoholizm to choroba, która jest uwarunkowana społecznie, ale też genetycznie. Znajomość różnych genów, które są odpowiedzialne za uzależnienia, ale także genów, które chronią przed popadnięciem w nałóg, pozwala tworzyć skuteczne metody leczenia i walki z nałogiem. Swój wkład w badanie uzależnienia alkoholizmu od genów mieli także Polacy, którzy odkryli gen FTO.

Gen FTO to skrótowiec od “fat mass and obesity associated gene”, co oznacza, że jest to gen związany z tkanką tłuszczową, który jest odpowiedzialny za nadwagę. Przeprowadzone badania potwierdzają, że nosiciele allela G wariantu rs9930506 genu FTO są bardziej narażeni na ryzyko nadmiernego przyrostu masy ciała, a tym samym otyłości.

Według polskich naukowców obecność genu FTO chroni przed nadmiernym spożywaniem alkoholu. Gen FTO co prawda nie chroni przed uzależnieniem, ale wpływa na sposób picia. Późniejsze badania hiszpańskie i amerykańskie potwierdziły doniesienia polskich badaczy, że osoby posiadające wariant genu FTO rzadziej sięgają po alkohol. Co prawda, jeśli już sięgają po trunek, to piją go więcej, ale w efekcie ilość spożywanego alkoholu jest mniejsza w porównaniu do osób, które są uzależnione od alkoholu i piją codziennie, ale mniejsze ilości.