Każdy nałóg jest skomplikowanym zjawiskiem, na którego występowanie ma wpływ szereg czynników: kulturowych, psychologicznych, społecznych i duchowych. Jednakże dla wszystkich typów uzależnienia wspólny jest jeden rezultat: mają za zadanie podnieść nastrój oraz zniekształcić doświadczaną rzeczywistość, tak aby przynosiła pożądany stan ukojenia czy przyjemności.
Narkotyki to potoczna nazwa dla środków chemicznych, które mają za zadanie pobudzić ośrodkowy układ nerwowy w celu osiągnięcia wspomnianych efektów. Ze względu na rodzaj i sposób działania konkretnych substancji psychotropowych można mówić o różnym natężeniu występującego uzależnienia fizycznego oraz psychicznego.
Zaniedbane dzieciństwo
Badacze są zgodni, że do uzależnienia dochodzi na skutek pojawiąjącego się, powtarzalnego dyskomfortu emocjonalnego, który wynika z niedojrzałości psychicznej i emocjonalnej oraz braku odporności na frustrację. Sięganie po narkotyki swoje źródło często ma w przeżytym dzieciństwie, szczególnie jeśli dochodziło do braku zaspokojenia emocjonalnych potrzeb, w postaci poczucia bezpieczeństwa, emocjonalnej dostępności rodzica, które przekładałyby się na jego zaangażowanie i budowanie więzi z dzieckiem.
Jeśli osoba uzależniona cierpi na niską samoocenę, korzystanie ze środków psychotropowych będzie skutecznie uruchamiać obszary mózgu odpowiedzialne za odczuwanie nagrody, która została skutecznie zniekształcona podczas tak przeżytego dzieciństwa. Jest to tylko jeden przykład naukowo zbadany, który udowadnia jak uwarunkowania psychospołeczne mogą wpłynąć na proces psychicznego uzależnienia się od zażywanej substancji psychoaktywnej.
Szczególnie niebezpieczne są środki halucynogenne, które bardzo szybko podnoszą stężenie dopaminy w mózgu, wywołując pozytywne wzmocnienie, zachęcające do kontynuowania zażywania danej substancji. Podobny efekt można uzyskać podczas przyjmowania marihuany. Substancje, które nie powodują uzależnienia fizycznego są zaliczane do tak zwanych narkotyków miękkich.
Fizyczne objawy uzależnienia
O ile psychiczne uzależnienie od narkotyków posiada dość podobny przebieg jak chociażby w przypadku nałogu nikotynowego, o tyle uzależnienie fizyczne objawia się silnymi dolegliwościami, zwanym zespołem odstawiennym.
Zachodzące w organizmie zmiany biochemiczne są już na tyle zaawansowane, że dalsze, normalne funkcjonowanie osoby uzależnionej jest praktycznie niemożliwe bez przyjęcia niezbędnej dawki narkotyku. Zazwyczaj po kilku godzinach mogą pojawić się nudności, wymioty, silne huśtawki nastroju, a nawet bóle części ciała.
Tego typu objawy są charakterystyczne dla szczególnie silnych substancji odurzających jak chociażby heroina i opiaty. Każda kolejna dawka powoduje, że tolerancja na przyjmowany narkotyk się powiększa, powodując nieodwracalne zmiany, a w najgorszym wypadku – śmierć z przedawkowania.
Skuteczne leczenie – czyli jakie?
Walka z uzależnieniem od narkotyków jest szczególnie trudna, ponieważ wymaga zastosowania kompleksowego leczenia. Jeżeli ma się do czynienia z uzależnieniem psychicznym, najważniejsza jest psychoterapia, która może przebiegać w formie indywidualnych spotkań z lekarzem, specjalizującym się w terapii uzależnień albo poprzez systematyczny udział w grupie wsparcia.
Pierwszym, najważniejszym zadaniem jest odzyskanie, a nawet wypracowanie pewności siebie i własnej wartości. Proces może trwać od kilku tygodni do nawet kilku lat. Wszystko zależy od gotowości współpracy oraz chęci zmiany sytuacji, w jakiej znajduje się osoba uzależniona. Zazwyczaj na tym etapie terapie kończą się dużym sukcesem, poprzez wypracowanie skutecznych technik, które powstrzymują od ponownego zainteresowania się dotychczasowo zażywanymi substancjami psychotropowymi.
W przypadku uzależnienia psychicznego i fizycznego ten proces jest o wiele trudniejszy. Pacjent musi przejść konieczną detoksykację, która potrafi być bardzo bolesna, ze względu na zmierzenie się z nieprzyjemnymi dolegliwościami psychicznymi oraz fizycznymi. W tym celu osoba poddana leczeniu musi przebywać pod stała opieką wykwalifikowanej kadry, najlepiej w przygotowanym do tego ośrodku odwykowym.
Poza farmakologicznym wzmocnieniem wyniszczonego nałogiem organizmu, pacjent pozostaje w stałej współpracy z psychoterapeutą. Wsparcie społeczne jest niezwykle ważne przy przezwyciężaniu dotkliwych skutków odstawienia substancji uzależniających, dlatego bardzo ważny jest udział bliskich czy rodziny w procesie leczenia.
Nie tylko narkotyki
Niestety również skłonność do nadużywania leków, dostępnych na receptę, które zawierają substancje psychoaktywne jak chociażby kodeinę, morfinę, może prowadzić do powstania uzależnienia fizycznego i psychicznego.
Niezależnie od rodzaju zażywanych środków, wszystkie potrafią być bardzo toksyczne dla organizmu oraz zgubne dla zachowania zdrowia psychicznego. Większość zmian jest na szczęście odwracalnych o ile podejmie się bardzo szybką decyzję o wdrożeniu terapii u odpowiedniego specjalisty.