Wychowywanie się w rodzinie, w której chociaż jeden z rodziców jest uzależniony, niesie ze sobą poważne konsekwencje. Jeśli w systemie rodzinnym jest chociaż jeden alkoholik, mówi się o alkoholizmie całej rodziny oraz o międzypokoleniowej transmisji alkoholu. Jak uzależnienie rodziców wpływa na rozwój i osobowość dziecka?
Jak czuje się dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym?
Dzieci alkoholików to często bardzo wrażliwe osoby, które doświadczyły wiele cierpienia i deficytów. Przede wszystkim żyją w ciągłym stresie oraz nie mają poczucia bezpieczeństwa. Obserwując rozwój dzieci alkoholików, zauważa się także, że często cierpią na różne zaburzenia psychosomatyczne. Stres i napięcie utrudniają codzienne funkcjonowanie, a w konsekwencji stanowią źródło rozdrażnienia, bezsenności, bólu głowy, brzucha czy zaburzeń żywienia.
W rodzinach dotkniętych problemem alkoholowym często nie mówi się o problemie, a wręcz ukrywa się go przed środowiskiem. Ma miejsce tak zwane “zaprzeczanie” oraz dominuje zasada milczenia. Dziecko nie opowiada innym o problemach w domu, czuje się zagubione, a przez to nie rozumie “co się dzieje”. W rozwoju takich dzieci dominuje uczucie bezradności i zmieszania, które wypełniają lęk i złość.
Dzieci alkoholików – rozwój
Prawidłowy rozwój dzieci jest możliwy tylko wtedy, gdy zapewni się im właściwą opiekę, stabilność, miłość i akceptację, możliwość rozwoju niezależności, a także kształtowanie tożsamości seksualnej. Rozwój w rodzinie alkoholowej wpływa na zmiany w funkcjonowaniu emocjonalnym, poznawczym, społecznym oraz biologicznym. Co więcej, dzieci alkoholików często przenoszą swoje dysfunkcyjne wzorce wyniesione z domu rodzinnego na własne dzieci.
W każdej rodzinie jest przestrzeń do realizacji różnych ról. Wśród rodzin dysfunkcyjnych badacze wyróżnili 4 specyficzne role, które przyjmują dzieci alkoholików. Są to:
- bohater rodzinny – osoba pełna wyrzeczeń dla dobra rodziny,
- kozioł ofiarny – mówi co myśli, ale ma problemy wewnętrzne oraz chronicznie odczuwa lęk,
- maskotka – stale zabiega o aprobatę i miłość, jednak czyni to bardzo niefrasobliwie,
- dzieci niewidzialne – smutne i samotne. Takie dziecko nie potrafi nawiązać relacji z innymi, jest wycofane i bardzo bezradne.
Doświadczenia związane z dorastaniem w domu z alkoholikiem mają wpływ na całe życie. Dzieci alkoholików rozwijają się w rodzinie dysfunkcyjnej, dlatego ich rozwój przebiega inaczej niż innych dzieci. Amerykańskie Narodowe Stowarzyszenie dla Dzieci Alkoholików (Nacoa) wyróżniło 7 komunikatów, które dzieci z rodzin alkoholowych powinny usłyszeć i zinternalizować. Dzieci alkoholików muszą zrozumieć, że nie mogą nikogo wyleczyć ani nikogo kontrolować. Muszą też zadbać o naukę wyrażania swoich uczuć, dokonywanie dobrych wyborów i akceptację siebie.
Jak pomóc dzieciom alkoholików?
Pomoc psychologiczna dzieciom alkoholików jest niezwykle ważna. Istotne, aby dzieci alkoholików wiedziały, że nie są same. Ponadto muszą zrozumieć, że nie są winne choroby rodziców. Często czeka je także długa praca nad sobą, która podniesie poczucie własnej wartości. Stała potrzeba adoracji ze strony środowiska i poczucie bycia niekochanym musi zostać zapełnione przez szczere uczucie miłości do samego siebie i zaakceptowanie sytuacji.
Pomocne są spotkania z innymi dziećmi alkoholików, które miały podobne doświadczenia i czują się podobnie. Ponadto konieczna jest także pomoc terapeuty. Ośrodki terapii uzależnień leczą nie tylko osoby uzależnione od alkoholu, ale także współuzależnione. Dzieci alkoholików zasługują na pomoc i mają prawo, aby wieść udane, szczęśliwe życie.